Από τη μια προβληματιζόμαστε, καθημερινά για τους νέους μας, τι κάνουν, πως περνούν τον καιρό τους, γιατί καταφεύγουν κάποιες φορές σε συμπεριφορές ακραίες και γεννιούνται φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας (βία, εγκληματικότητα) φαινόμενα που μας κάνουν να αναρωτιόμαστε το γιατί και το πώς αυτών των συμπεριφορών.

Από την άλλη μπορούμε να δούμε τι ισχύει στη σημερινή μας κοινωνία; Τι πρότυπα μπορούν να ακολουθήσουν τα παιδιά μας; Γιατί, είτε το θέλουμε είτε όχι, τα πρότυπα είναι απαραίτητα

Δεν υπάρχει η «τελική αιτία», το κίνητρο που μας κινεί. Δεν έχουμε κάτι προς το οποίο να τείνουμε, που να μας οδηγεί. Παραμένουμε στο τέλμα και στο «καλά είμαι εδώ». Ιδανικό μας γίνεται το βόλεμα, η λούφα, η ξάπλα.

Ποιους ζηλεύει ο σύγχρονος Έλληνας; Σε ποιων τι θέση θα ήθελε να είναι; Ποιους, ενδόμυχα ή φανερά, θαυμάζει; Σίγουρα εποφθαλμιά τον πλούτο – αλλά τα ΕΤΟΙΜΑ λεφτά. Να τα κληρονομήσει – όχι να τα φτιάξει. Άλλοι θέλουν αξιώματα και εξουσία και δόξα, αλλά κι αυτά απ’ έξω, έτοιμα. Δι’ απονομής!

Γι’ αυτό επιθυμούν το χρήμα, πρότυπο δεν είναι πια ο επιχειρηματίας, αλλά ο κομπιναδόρος, ο απατεώνας που πλουτίζει γρήγορα και άκοπα. Ή, ακόμα περισσότερο, ο κομματικός παράγων, που γίνεται σύμβουλος, γενικός διευθυντής οργανισμού, ακόμα και υπουργός, με μια απλή σύμβαση.

Αλλά, βέβαια, ούτε ο κομπιναδόρος ούτε ο  απατεώνας μπορούνε να αποτελέσουνε πραγματικά πρότυπα. Δεν έχουν τη δύναμη να εμπνεύσουν, να γεμίσουν μια νεανική ψυχή, να εμψυχώσουν. Είναι μοντέλα βολέματος και όχι ιδανικά.

Έτσι, αν εξαιρέσει κανείς μερικούς ποδοσφαιριστές και τραγουδιστές (εφήμερα είδωλα), οι νέοι μας σήμερα ζούνε χωρίς πρότυπα. Δεν πιστεύουν, δε θαυμάζουν, δεν αξιολογούν. Όλα είναι λίγο πολύ ίδια, αδιάφορα.

Σε έναν τέτοιο κόσμο, χωρίς σημεία αναφοράς, χωρίς σαφείς προσανατολισμούς, έχουν πια μόνον οδηγό τις επιθυμίες, τους φόβους, τα ένστικτά τους. Αντιδρούν παρορμητικά και άτσαλα. Άγονται και φέρονται από τους δημαγωγούς και καθησυχάζουν και κολακεύουν τη μετριότητα.

Ο νέος άνθρωπος έχει ανάγκη από πρότυπα συμπεριφοράς για να τα μιμηθεί, για να παραδειγματιστεί, για να φιλοδοξήσει να τα φθάσει και ίσως να τα ξεπεράσει ο ίδιος.

Και ο κόσμος των μεγάλων, των παλαιών, πώς συμπεριφέρεται;

Διαλαλεί βεβαίως την αξία της ειρήνης, αλλά σε κάθε ευκαιρία επιδίδεται στο εμπόριο όπλων. Διαλαλεί την αξία της δημοκρατίας και ταυτόχρονα αποδέχεται διάφοροι τυχοδιώκτες και τυχάρπαστοι να μπορούν με κάθε άνεση ερήμην του λάου, να φαλκιδεύουν την ψήφο με ξεδιάντροπες αποστασίες και να διδάσκουν ότι ο αριβισμός γίνεται πλέον εξουσιαστής σκέψεων και πράξεων. Διαλαλεί την αξία της δικαιοσύνης, αλλά οι νέοι βλέπουν αυτή η αξία να χρησιμοποιείται ξεδιάντροπα, ανενδοίαστα, για να εξοντωθούν πολιτικοί αντίπαλοι, να σπιλωθούν υπολήψεις, να εξουδετερωθούν αντίπαλες πολιτικές δυνάμεις και να προστατευθούν οι ημέτεροι. Διαλαλεί ο κόσμος των μεγάλων την αξία της ισότητας και οι νέοι παρατηρούν ότι την προορίζουν και την περιορίζουν μονίμως μόνο για τους κομματικούς οπαδούς τους. Διαλαλούν την αξία της αξιοκρατίας οι μεγάλοι, αλλά με απόλυτη προτεραιότητα επιδίδονται σε εύνοιες προς κομματικούς ημετέρους και διωγμούς αντιπάλων.

Η κλίμακα των ηθικών αξιών έχει σε πολλά σημεία ανατραπεί και στη θέση της προτείνουν οι μεγάλοι σήμερα μια άλλη, που εκφράζεται με τη σκοπιμότητα, την ιδιοτέλεια και την ασύδοτη εκμετάλλευση. Όσο για την πολιτική, υποχρεώνει τους νέους να «ανήκουν κάπου», φυλακίζοντας τα όνειρα και τις φιλοδοξίες τους, τους ζητάει να υπηρετούν όχι το σύνολο αλλά το τμήμα του, όχι ιδέες αλλά πρόσωπα. Γιατί σήμερα πίσω από κάθε ιδέα υπάρχει ένα πρόσωπο. Και πίσω απ' αυτό, το συμφέρον. Οι μεγάλοι λοιπόν, οι παλαιοί, που αποτελούν την κοινωνική, πολιτική και οικονομική πραγματικότητα, παραδίνουν τελικά στους νέους έναν τρόπο ζωής με δείκτη αποκλειστικό την ηθική του κέρδους, των απολαύσεων, της κοινωνικής προβολής, με κάθε θεμιτό ή αθέμιτο τρόπο, της δίψας για εξουσία που χαρακτηρίζουν τη νεοελληνική κοινωνία σήμερα.

Τελικά αυτό το «στίγμα» της κοινωνίας μας, με τα χαρακτηριστικά που τη φτιάξαμε, είναι αποκρουστικό για τη νεολαία. Γι' αυτό και αρνείται η νέα γενιά να παραλάβει αυτή την κοινωνία και να τη συνεχίσει. Γι' αυτό και προς το παρόν αντιδρά με την αποστασιοποίηση της από την πολιτική ζωή. Δεν αποδέχονται οι νέοι -και δίκαια- μια κοινωνία που ζητάει την αρετή από άλλους αλλά όχι από τον εαυτό της, που διδάσκει τον αυτοσεβασμό και δεν τον ασκεί η ίδια, που υμνεί την αλήθεια αλλά έχει ως νόμο το ψεύδος, που κηρύττει αξίες και τις προδίδει στην πρώτη ευκαιρία. Και δεν αποδέχεται η νεολαία κάποιοι να τη βλέπουν απλώς και μόνο ως ανεξάντλητη πηγή αγωνιστών ή ως πιόνι για τα πολιτικά τους παιγνίδια. Όταν όμως τα είδωλα -όλα τα είδωλα- γκρεμίζονται και διαλύονται στην ανυποληψία, τότε κάτι βαθύ και μεγάλο καταρρέει και συντρίβεται στη συνείδηση της νεολαίας.

Έφτασε λοιπόν πια η έσχατη ώρα, η κοινωνία των μεγάλων, η πολιτεία, οι πολιτικοί φορείς, όλοι οι πολίτες να ανταποκριθούν αμέσως σε μια νεολαία που ζητάει όραμα, έμπνευση, αλήθεια και ουσία, να αγγίξουν με προσοχή και με δέος τα προβλήματα της. Γιατί υπάρχει κίνδυνος η νεολαία, απογοητευμένη από τις απαντήσεις και τις πρακτικές μας, να αναζητήσει και να βρει αλλού τις απαντήσεις και τις πρακτικές μας, να αναζητήσει και να βρει άλλου τις απαντήσεις στα ερωτήματα που μάταια θέτει στην κοινωνία των μεγάλων.

Αν αγαπούμε αληθινά αυτόν τον τόπο, είναι καιρός να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις, υλικές και πνευματικές, για την παιδεία των νέων. Στο μυαλό των παιδιών μας μπορούμε να στηρίξουμε το μέλλον και την προκοπή της Ελλάδας. Και τα παιδιά αυτά είναι έτοιμα να κάνουν κάθε θυσία όταν βεβαιωθούν πως αυτή γίνεται για το καλό όχι μονάχα το δικό τους, αλλά και το καλό του συνόλου. Αλλά, για να βεβαιωθούν, απαιτούν από μας πρώτα και κύρια τιμιότητα και ειλικρίνεια· απαιτούν σοβαρότητα και προπάντων απαιτούν να σταματήσουμε τις υποκρισίες και τις δημαγωγίες. Είναι έτοιμα να ακούσουν και να συζητήσουν την κριτική, φτάνει να κάνουμε και εμείς το ίδιο. Δε θέλουν τη συγκατάβαση ούτε το χειροκρότημα· δέχονται τη σκληρή διαλεκτική αντιμετώπιση και την ανταποδίδουν με ικανοποίηση.

Πριν από κάθε άλλο είναι ανάγκη να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη των νέων. Κι αυτό μπορεί να γίνει μονάχα με ανοιχτή καρδιά και καθαρό νου, με αγάπη και πίστη. Αν θέλουμε, λοιπόν, να συγκροτήσουμε μια κοινωνία ευνομούμενη, στην οποία τα άτομα θα συμβιώνουν αρμονικά, χωρίς υποκρισία, τότε πρέπει οι μεγαλύτεροι να απορρίψουν τις θεωρητικές διδασκαλίες και με τον τρόπο της ζωής τους να δώσουν έμπρακτα παραδείγματα ηθικής ζωής. Μόνο τότε θα πείσουμε και θα παραδειγματίσουμε τους νέους.